ISTANBUL/AMERSFOORT – Brons voor Laurens Smulders van het Stedelijk Gymnasium Breda tijdens de 52e Internationale Chemieolympiade (IChO). De andere drie deelnemers, Pascal Otjens van het Lorentz Casimir Lyceum in Eindhoven, Casper Tops van het Gemeentelijk Gymnasium Hilversum en Valentijn Tromp van het Corderius College in Amersfoort vielen helaas buiten de prijzen. De olympiade, vanwege de coronabeperkingen voor het eerst online, werd van 23 tot en met 30 juli gehouden en georganiseerd door de Technische Universiteit in Istanbul (ITU), de op twee na oudste technische universiteit van de wereld. In 2011 werd de IChO ook door Turkije georganiseerd, toen in Ankara. Dit jaar deden 235 middelbare scholieren uit 60 landen mee, helaas moesten 22 landen vanwege de pandemie verstek laten gaan. Het thema was: 'Chemistry for a Better Tomorrow'.


Het team
Een mooie score van het Nederlandse team, zeker als je bedenkt dat de leerlingen vanwege de coronabeperkingen geen extra colleges en practica hadden. De leerlingen hebben de trainingsdag op de Rijksuniversiteit Groningen, de eindweek op de Universiteit Maastricht en de stoomcursus op de RUG, de UvA en de VU moeten missen. Waren die wel doorgegaan en was tijdens de olympiade ook een practicumtoets afgenomen, dan waren de resultaten van onze leerlingen waarschijnlijk veel beter geweest. De olympiade werd gewonnen door Alex Zihan Li uit Amerika. Nummer twee werd Mugyeom Jeon uit Zuid Korea. De leerlingen die Nederland vertegenwoordigden werden geselecteerd tijdens de 41e Nationale Scheikundeolympiade (NSO) die dit jaar vanwege de coronabeperkingen maar uit twee voorrondes bestond en waaraan ongeveer 4500 leerlingen hebben deelgenomen.

Helaas niet in Istanbul maar alles online
Niet alleen nationaal, maar ook internationaal heeft het coronavirus roet in het eten gegooid. Deze 52e editie van de IChO vond niet op locatie plaats, maar werd voor het eerst in de geschiedenis volledig online gehouden. Het bespreken, vertalen, nakijken en vaststellen van de definitieve scores van de leerlingen werd volledig digitaal gedaan met het programma oly-exams en dit ging verrassend goed. Zo konden bij de vertaling en het nakijken nu meerdere oud-olympiërs worden ingeschakeld. Begeleider Kees Beers zei hierover: “Het is ontzettend jammer dat de olympiade in Istanbul niet door is gegaan en dat de leerlingen daardoor geen internationale contacten hebben kunnen leggen met leeftijdgenoten, maar het (samen)werken met oly-exams heeft heel veel positiefs opgeleverd en ik hoop en verwacht dat deze tool een blijvertje wordt, ook bij een olympiade op locatie.”

De toets
De IChO bestaat normaliter uit een praktisch en een theoretisch gedeelte. Dit jaar werd alleen een theorietoets afgenomen. De toets bestond uit negen opgaven met in totaal 70 deelvragen. Een breed scala aan onderwerpen kwam aan de orde: zware metalen, spectrometrie, thermodynamica, stereochemie en heel veel complexe organische chemie. Zo werd onderzocht hoe het natuurproduct nepetalacton, dat stress bij katten verminderd, kan worden gemaakt. Er werd gekeken naar een onderdeel van de ‘mechanistische studie van DNA reparatie’, waarvoor in 2015 de Nobelprijs voor Scheikunde werd uitgereikt. Ook werd nagegaan hoe bèta-caroteen in wortels zorgt voor de kenmerkende oranje kleur van deze groente en er werd onderzocht hoe verbindingen van het element boor gebruikt kunnen worden voor de opslag van waterstof.

De leerlingen hadden vijf uur de tijd om deze toets te maken en dat bleek onvoldoende te zijn, want geen van hen had de toets helemaal af gekregen.

Deelnemer Casper Tops na afloop: "Van tevoren had ik geen hoge verwachtingen, maar ik vond het al supertof dat de IChO soort van doorging. En ondanks dat de toets extreem lastig was, bleef hij leuk om te maken en het was grappig om die te maken terwijl je gefilmd werd. Voor de rest was het supergezellig met de begeleiders en teamgenoten en kregen we ook nog een lekker etentje met z'n allen. Topdag dus."

Verrassende slotceremonie en prijsuitreiking
De slotceremonie en prijsuitreiking die ruim een uur duurde was live te volgen op YouTube. Het was een fraai vormgegeven bijeenkomst, waarin behalve de nodige sprekers, vooral de leerlingen centraal werden gesteld. De minister van Industrie en Technologie van Turkije, Mustafa Varank, zei dat wetenschap het enige wapen is om de coronapandemie te bestrijden en chemie daarbij het krachtigste hulpmiddel is. Hij adviseerde de leerlingen hun passie te volgen en zich zowel op wetenschappelijk als sociaal terrein verder te ontwikkelen met een holistische kijk op de wereld.

De Nederlandse leerlingen werden begeleid door Kees Beers, Dick Hennink, Marijn Jonker (RUG) en Emiel de Kleijn (SLO).

In 2021 wordt de 53e IChO gehouden in Osaka (Japan).

Over de scheikundeolympiade
De nationale scheikundeolympiade is een initiatief van SLO. Het evenement wordt ondersteund door het ministerie van OCW, ASML, de Koninklijke Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie, de Nederlandse Vereniging voor het Onderwijs in de Natuurwetenschappen, het Lorentz Casimir Lyceum Eindhoven, de Radboud Universiteit, de Rijksuniversiteit Groningen, de Universiteit van Amsterdam, de Vrije Universiteit, Cito en de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging.

Texas Instruments, Uitgeverij Malmberg, Uitgeverij Noordhoff en Wetenschap in Beeld stellen prijzen beschikbaar.

In 2021 wordt de 42e NSO gehouden bij BASF, dat grondstoffen produceert voor verven, drukinkten, autoreparatielakken en isolatiemateriaal en daarnaast proceskatalysatoren en hulpstoffen voor beton maakt.